Seni Budaya KUNST&CULTUUR
Wat betekent Seni Budaya in Pencak Silat?
In Pencak Silat verwijst Seni Budaya naar het artistieke of esthetische aspect van de krijgskunst. Het gaat om de uitvoering en demonstratie van Pencak Silat-technieken op een gechoreografeerde en gestileerde manier, vaak begeleid door muziek en gracieuze bewegingen.
De meest bekende muziek tijdens Pencak Silat uitvoeringen is de Kendang Penca(k), afkomstig uit West-Java. Deze muziek begeleidt de dansachtige performances van de West-Javaanse (Sundanese) Pencak Silat stijlen, meer bekend als Ibing Penca. In West-Sumatra, de bakermat van Silat (of Silek) wordt een uitvoering weer vaak begeleidt door een zachtere klanken van een traditionele fluit (suling).
Bijzonder is ook de overlapping van de Pencak Silat en specifieke traditionele dansen uit de Indonesische archipel, zo zijn Pencak Silat achtige bewegingen duidelijk te herkennen in het West-Javaanse Jaipongan van de Sundanezen en idem voor het West-Sumatraanse Randai van de Minangkabau.
De Seni uitvoering
Bij Seni-uitvoeringen is meestal een groep beoefenaars betrokken die een reeks bewegingen en technieken demonstreren, waarmee ze hun vaardigheden, behendigheid en creativiteit demonstreren. De uitvoering kan acrobatiek, sprongen, spins en andere visueel indrukwekkende bewegingen omvatten. Seni wordt vaak beschouwd als een vorm van culturele expressie en wordt gebruikt om de traditionele kunst van Pencak Silat te behouden en te promoten.
Seni-uitvoeringen zijn te zien op culturele festivals, vechtsporttentoonstellingen en wedstrijden maar Artistic is een erkende wedstrijdsport en er worden regelmatig wedstrijden gehouden. Hoewel Artistic en Seni misschien niet de praktische toepassingen heeft van het zelfverdedigingsaspect van Pencak Silat, is het een belangrijk onderdeel van de algehele beoefening en dient het als een manier om de schoonheid en culturele betekenis van de krijgskunst te laten zien.
Seni (kunstuiting) is in competitievorm o.a. te beoefenen door het uitvoeren van een set van gestandardiseerde bewegingen in een groep van drie of solo.
Deze bewegingen (Jurus Tunggal Baku en Jurus Wajib of Regu) zijn samengesteld uit verschillende stijlen van verschillende regio’s en kunnen worden beschouwd als een ‘visitekaartje’ van de Pencak Silat als het om Seni gaat. Een ander onderdeel is de ‘Ganda‘ wat een choreografisch gevecht is tussen twee Pesilats. Deze drie onderdelen van de Seni worden in competitief verband o.a. beoordeeld op het correct, krachtig en snel/ritmisch uitvoeren van de getoonde technieken en de inleving van de Pesilats.
Verder dienen de kleding en gebruikte wapens ook conform de cultuur te zijn.
Seni & Muziek
Eerder in dit artikel noemden we het al, Kendang Penca(k), de meest bekende begeleidingsmuziek voor Pencak Silat afkomstig uit West-Java.
Deze West-Javaanse Kendang Penca(k) kent vier soorten ritmes:
- Tepak Dua
- Tepak Tilu
- Golempang
- Padungdung
In ibing penca worden gebaren en bewegingen uitgevoerd voor het plezier van de dansers, die zich bewegen volgens het karawitan-ritme, en voor het plezier van het publiek dat de ibing penca bekijkt. In Ibing Penca in West-Java is er een veelvoorkomend choreografisch patroon, dat als volgt is:
- Eerste deel: Tepak Dua of Paleredan, voornamelijk gericht op esthetische elementen.
- Tweede deel: Tepak Tilu of Golempang, waarin krijgstechnieken worden gedemonstreerd die nog steeds gebonden zijn aan de ritmische slagen.
- Derde deel: Padungdung, waar de pencak silat beoefenaar vrij improviseert volgens hun verbeelding op dat moment.
Op basis van deze choreografie is ibing pencak een kunstvorm die rijk is aan creativiteit, omdat elke school verschillende ibing penca-bewegingen heeft, ook al volgen ze hetzelfde ritme. Het kan begrepen worden dat ibing penca de populairste dans is en het grootste aantal liefhebbers heeft in West-Java.
Seni binnen het competitiemodel van de Pencak Silat
Als onlosmakelijk onderdeel van de traditionele Pencak Siat, biedt de moderne Pencak Silat als wedstrijdvorm ook ruimte voor de traditionele seni, hetzij enigzins aangepast om een uitvoering eerlijk te kunnen beoordelen en jureren. Binnen deze vormen wordt op verschillende manier gekeken naar de betreffende uitvoering waarbij expressie, kracht, uithoudingsvermogen en technische uitvoer belangrijke graadmeters zijn. Met name bij de Tunggal en Regu, de gestandardiseerde vormen, is dit cruciaal.
Bij de ‘vrije’ categorieën Ganda en Solo Creative wordt bovendien gekeken naar choreografie, variatie en moeilijkheidsgraad van de uitvoering.
De vier categorieën zijn:
Tunggal
Pencak Silat Tunggal is een vorm die wordt beoefend door één persoon, en “tunggal” betekent dan ook “enkelvoudig” of “alleen”. Bij deze stijl voert de beoefenaar een gechoreografeerde reeks technieken uit tegen een denkbeeldige tegenstander, waarbij hij of zij verschillende aanval- en verdedigingstechnieken gebruikt. Deze stijl benadrukt de beheersing van technieken, precisie, kracht en concentratie. Bij Pencak Silat Tunggal draait alles om het perfectioneren van individuele vaardigheden en het behalen van persoonlijke doelen, in tegenstelling tot Pencak Silat Ganda en Regu, waarbij teamwork en samenwerking een belangrijke rol spelen.
Ganda
Pencak Silat Ganda is een vorm waarbij twee beoefenaars samenwerken als een team. “Ganda” betekent “dubbel” of “paar”. In Pencak Silat Ganda werken twee beoefenaars samen in gechoreografeerde routines of sparringswedstrijden, waarbij ze een combinatie van stoten, trappen, worpen en gewrichtsklemmen gebruiken om hun tegenstanders te overmeesteren. Deze stijl benadrukt teamwork, coördinatie en vloeiende bewegingen, waarbij de beoefenaars vaak synchrone bewegingen uitvoeren en ingewikkelde voetwerk gebruiken om een voordeel te behalen ten opzichte van hun tegenstanders.
Regu
Regu betekent ‘groep’en is de vorm waarbij drie beoefenaars synchroon een ongewapende vorm uitvoeren. Deze vorm bestaat uit een twaalftal ‘jurus’ die in precies drie minuten moet worden uitgevoerd. Bij deze uitvoering wordt naast techniek en intensiteit ook gelet op de synchroniciteit van de drie deelnemers.
De deelnemers zijn allen gekleed in een standaard Pencak Silat uniform met brede wit band.
De Regu wordt zonder muzikale begeleiding uitgevoerd.
Solo Creative
Een tamelijk nieuwe categorie binnen het Artistic-wedstrijdmodel is de Solo Creative. Zoals de naam impliceert betreft dit een solo uitvoering binnen een geheel eigen choreografie waarbij de exponent zijn eigen stijl ten uitvoering brengt, dit met zowel ongewapende als gewapende technieken.
De uitvoering mag bovendien muzikaal worden ondersteund.
Cultureel Erfgoed
In 2019 werden Silat en de tradities van- en binnen de Pencak Silat erkend als Immaterieel Cultureel Erfgoed van het UNESCO.
Lees meer hierover op de website van UNESCO.
> Silat – UNESCO Intangible Cultural Heritage
> Traditions of Pencak Silat – UNESCO Intangible Cultural Heritage
